การศึกษาและพัฒนาวรรณกรรมพื้นถิ่น กำพร้าไก่แก้ว อำเภอสีดา จังหวัดนครราชสีมา
สู่การสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ผ้าไหมมัดหมี่จากส่วนเหลือทิ้งเพื่อการเพิ่มมูลค่าด้วยเทคนิคใหม่
 
คำว่า "สีดา" อาจจะมาจากวรรณกรรมพื้นถิ่นเรื่อง "กำพร้าไก่แก้ว" ของอำเภอสีดา จังหวัดนครราชสีมา ที่กล่าวถึง ท้าวกำพร้าเข้าไปต่อไก่ในป่า เจอไก่แก้วซึ่งนางสีดาแปลงกายมา จึงไล่ต่อไก่จนหนีลงรูไป คว้าได้เพียงหางเส้นหนึ่ง ที่มีกลิ่นหอม ซึ่งเป็นต้นเหตุของเรื่องที่ทำให้ท้าวกำพร้าต้องลงรูไปเพื่อตามหาไก่แก้ว และร่วมฟันฝ่าอุปสรรคต่างๆ จนครองรักกันในที่สุด เรื่องนี้ถูกเล่าต่อกันมาหลายช่วงอายุคน ทำให้ “สีดา” และ “ไก่แก้ว” กลายเป็นสัญลักษณ์ของอำเภอสีดา
 
 
โบราณสถานบ่อไก่แก้ว อำเภอสีดา จังหวัดนครราชสีมา
 
 
 
วรรณกรรม เรื่อง กำพร้าไก่แก้ว ฉบับใบลาน
 
กลุ่มทอผ้าอำเภอสีดามีความชำนาญในการทอผ้าไหมมัดหมี่ที่ทำให้ผืนผ้าเป็นลวดลายต่างๆ แต่กระบวนการผลิตดั้งเดิมนั้นใช้เวลามาก เนื่องจากต้องออกแบบลายบนกระดาษแล้วจึงจะทำการเอาเชือกมามัดเส้นไหมตามลวดลายที่ได้ออกแบบไว้ แล้วจึงนำไปย้อมสี และทอเป็นผืนผ้า และพบว่ามีเส้นไหมที่ผ่านการย้อมบางส่วนเหลือทิ้ง จึงนำมาสู่กระบวนการศึกษาการออกแบบสร้างสรรค์ผ้ามัดหมี่ลายไก่แก้วจากวรรณกรรมพื้นถิ่น เพื่อสร้างสรรค์ให้เป็นสิ่งใหม่ กระบวนการที่ไม่ซ้ำกับกระบวนการดั้งเดิม สามารถดึงดูดความสนใจ และเป็นการสร้างผลิตภัณฑ์จากวัสดุเหลือใช้ ไม่เพียงแต่เป็นแนวทางที่ยั่งยืน แต่ยังเป็นวิธีที่สร้างสรรค์ในการเพิ่มมูลค่าให้กับวัสดุเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีเอกลักษณ์และทำการตลาดได้ ดังนี้
 
 
เส้นไหมที่ผ่านการย้อมเหลือจากการทอผ้า
 
 
 
การออกแบบลวดลายผ้าไหมมัดหมี่บนกระดาษ
 
 
 
1. การค้นหาอัตลักษณ์ (จุดเด่น) และเอกลักษณ์ (จุดแตกต่าง) เพื่อนำมาเป็นต้นทุนในการออกแบบลายบนผืนผ้า
 
 
 
 
2. การถอดรหัสการสร้างลายผ้าไหมเชิงเทคนิค ชูองค์ความรู้พิเศษของชุมชนพัฒนาให้ช่างทอผ้ากลายเป็นนักออกแบบลายผ้า โดยใช้เลโก้เป็นเครื่องมือ ในการถอดแบบ ตีความลวดลาย ให้กลายเป็นต้นฉบับสำหรับการมัดย้อมและการทอ
 
 
 
3. นำเลโก้ที่ผ่านการออกแบบมาทำการมัดเส้นไหมที่เคยเป็นส่วนเหลือทิ้ง ซึ่งเลือกใช้เส้นไหมที่มีหลายสี ซึ่งการมัดตามลวดลายที่ออกแบบไว้ เมื่อนำไปล้างสีที่เคยย้อมไว้ สีส่วนมัดไว้จะยังคงอยู่ เมื่อนำเส้นไหมที่ผ่านกระบวนการไปทอ จะเกิดผ้าที่มีลวดลายซ้อนลวดลาย คือ ผ้าเกิดเป็นลายไก่ที่มีสีสลับอยู่ภายในอีกชั้นหนึ่ง
 
 
 
4. จากนั้นทำซ้ำกระบวนการเดิมแต่เทคนิคเสริมอื่นๆ เพื่อสังเกตผลที่เกิดจาการทดลอง โดยนักออกแบบช่วยเติมเต็มงานด้านแฟชั่น
 
 
 
5. การแลกเปลี่ยน เรียนรู้ ถ่ายทอดเทคนิค กระบวนการที่เกิดขึ้นจากการศึกษาวิจัย เพื่อกระตุ้นให้เกิดการนำคุณค่าเป็นที่องค์ความรู้และภูมิปัญญาของคนรุ่นก่อน แล้วนำมาผสมผสานความคิดสร้างสรรค์โดยคนรุ่นใหม่ เป็นการผสานช่องว่างระหว่างวัย และนำเสนอการอนุรักษ์ควบคู่กับการพัฒนาต่อยอดได้อย่างสมดุล
 
 
 

  ผลผลิตจากงานวิจัยพบว่า
  ผลิตภัณฑ์ผ้าทอมีมูลค่ามากกว่าเดิมถึงสองเท่า สามารถจำหน่ายในเชิงพานิชได้ ผลิตภัณฑ์มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวของท้องถิ่น
 
 
 
 
 

 
 
 

พิพิธภัณฑ์เมืองนครราชสีมา : Korat Museum.
อาคาร 10 ชั้น 2 สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา